اگر وارد بازارهای مالی شدید یا قصد دارید فعالیت خود را شروع کنید، حتماً اصطلاح «کال مارجین» به گوش‌تان خورده است. کال مارجین یکی از مهم‌ترین مفاهیمی است که هر معامله‌گر، مخصوصاً در بازارهای پرریسک مثل فارکس یا فیوچرز ارز دیجیتال، باید آن را کامل بشناسد. کال مارجین همان لحظه‌ای است که بروکر یا صرافی به شما اخطار می‌دهد که موجودی حسابتان به شدت کاهش پیدا کرده است و باید سریع‌تر حسابتان را شارژ کنید، وگرنه پوزیشن‌های شما بسته می‌شود. در واقع کال مارجین مثل آژیر خطر است! در این مقاله قرار نیست فقط تعریف تئوری ارائه دهیم، بلکه می‌خواهیم دقیق و ساده یاد بگیریم کال مارجین دقیقاً چه زمانی اتفاق می‌افتد، دلایل آن چیست و مهم‌تر از همه، چطور می‌توانیم از آن جلوگیری کنیم. پس اگر می‌خواهید سرمایه خود را حفظ کنید نمی‌خواهید ناگهانی تمام دارایی‌تان از بین برود، ادامه این مطلب را از دست ندهید.
کال مارجین چیست؟
کال مارجین در فارکس به وضعیتی گفته می‌شود که موجودی حساب معامله‌گر به سطح بحرانی می‌رسد و کارگزار یا صرافی از او می‌خواهد حسابش را شارژ کند. در این حالت، به دلیل ضررهای زیاد، میزان سرمایه آزاد معامله‌گر دیگر برای حفظ پوزیشن‌های باز کافی نیست. اگر معامله‌گر به‌موقع سرمایه تزریق نکند، صرافی یا بروکر به‌صورت خودکار معاملات باز را می‌بندد تا از ضرر بیشتر جلوگیری کند.
برای اینکه بهتر متوجه شویم، تصور کنید در بازار فیوچرز بیت کوین معامله‌ای باز کردید. اگر بازار برخلاف تحلیل شما حرکت کند و معامله وارد ضرر شود، صرافی از موجودی حسابتان برای جبران ضرر استفاده می‌کند. وقتی ضررها زیاد شود و به نقطه‌ای برسد که دیگر پول کافی برای نگه داشتن پوزیشن باقی نمانده باشد، اخطاری به شما داده می‌شود که به آن «کال مارجین» می‌گویند.
این وضعیت معمولاً نتیجه استفاده از لوریج یا همان اهرم بالا است. هرچقدر اهرم بیشتر باشد، احتمال کال مارجین شدن هم بیشتر می‌شود؛ چون کوچک‌ترین نوسان خلاف جهت می‌تواند سرمایه شما را به خطر بیندازد.
نکته مهم این است که کال مارجین به معنی از دست رفتن کامل دارایی نیست، اما اگر کاربر واکنش نشان ندهد، بسته شدن اجباری معاملات باعث صفر شدن موجودی می‌شود. پس برای مدیریت بهتر، باید با اصول مدیریت سرمایه، انتخاب درست اهرم، تعیین حد ضرر و تحلیل درست بازار آشنا باشید تا هیچ‌وقت کال مارجین شدن را تجربه نکنید.
فرمول کال مارجین
برای اینکه بفهمیم چه زمانی کال مارجین اتفاق می‌افتد، باید مفهوم مارجین (Margin) و مارجین لول (Margin Level) را بشناسیم. مارجین لول با فرمول زیر محاسبه می‌شود:
Margin Level = Equity/Used Margi×100
- Equity یا مانده حساب فعلی: مقدار کل دارایی شما بعد از محاسبه سود و زیان لحظه‌ای
- Used Margin یا مارجین استفاده شده: مقدار پولی که برای نگه‌داشتن معاملات باز کنار گذاشته شده
حال اگر سطح مارجین شما به زیر عدد مشخصی برسد، کال مارجین اتفاق می‌افتد. این عدد توسط بروکر تعیین می‌شود و معمولاً بین ۱۰۰٪ تا ۳۰٪ است. به عنوان مثال:
- اگر سطح کال مارجین ۵۰٪ باشد، یعنی اگر Equity شما کمتر از نصف مارجینی شود که درگیر معاملات است، هشدار کال مارجین دریافت می‌کنید.
مثال:
فرض کنید شما ۱۰۰۰ دلار دارید و ۵۰۰ دلار از آن برای باز کردن یک پوزیشن استفاده شده (Used Margin) است. حال اگر Equity شما به ۲۵۰ دلار برسد، مارجین لول به صورت زیر محاسبه می‌شود:
250/500×100=50%
در این حالت اگر سطح کال مارجین بروکر شما ۵۰٪ باشد، اخطار کال مارجین دریافت می‌کنید.
چگونه از وضعیت کال مارجین باخبر شویم؟
برای اینکه در دام کال مارجین نیفتیم یا بتوانیم به‌موقع واکنش نشان دهیم، باید دائماً وضعیت حساب معاملاتی‌مان را بررسی کنیم. اولین نشانه هشدار کال مارجین، کاهش سطح مارجین است. وقتی Margin Level به محدوده خطر نزدیک شود، معمولاً صرافی یا بروکر به‌صورت خودکار به شما اخطار می‌دهد. این اخطار از طریق پیام روی پلتفرم معاملاتی یا ایمیل ارسال می‌شود.
در اکثر پلتفرم‌ها مثل متاتریدر یا صرافی‌های ارز دیجیتال (مثل بایننس یا کوکوین)، اطلاعات کلیدی حساب در بخش پایین صفحه نمایش داده می‌شود. مهم‌ترین مواردی که باید همیشه زیر نظر داشته باشید به شرح زیر هستند:
- Equity (موجودی لحظه‌ای)
- Used Margin (مارجین استفاده شده)
- Margin Level (سطح مارجین)
اگر سطح مارجین به پایین‌تر از حد تعیین شده برسد (مثلاً ۸۰٪ یا ۵۰٪)، این یعنی وضعیت شما بحرانی شده است. بعضی از بروکرها در این مرحله فقط هشدار می‌دهند، اما بعضی دیگر به‌صورت خودکار پوزیشن‌های باز را می‌بندند.
برخی ابزارهای مفید برای کنترل کال مارجین به شرح زیر هستند:
- تنظیم هشدار (Alert): در بعضی پلتفرم‌ها می‌توانید آلارم تنظیم کنید تا با رسیدن به سطح خاصی از مارجین به شما اخطار دهد.
- اپلیکیشن موبایل: بیشتر صرافی‌ها اپلیکیشن دارند که به‌صورت لحظه‌ای وضعیت حساب را نشان می‌دهد.
- استفاده از ماشین حساب مارجین: قبل از باز کردن پوزیشن، با این ابزار می‌توانید بفهمید با چه اهرمی و چه حجمی وارد معامله شوید که ریسک کال مارجین پایین باشد.
یادتان باشد هر زمان که Equity شما خیلی پایین باشد، فقط چند لحظه با کال مارجین فاصله دارید. پس رصد مداوم حساب یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های مدیریت سرمایه است.
چگونه از وضعیت کال مارجین خارج شویم؟
اگر وارد وضعیت کال مارجین شدید، نگران نباشید، هنوز فرصت برای نجات معاملاتتان وجود دارد؛ اما باید خیلی سریع و با آگاهی عمل کنید. چون در این مرحله حساب شما در آستانه لیکوئید شدن قرار دارد و ممکن است صرافی یا بروکر بدون اجازه شما پوزیشن‌ها را ببندد. در ادامه، راه‌های خروج از کال مارجین را با هم مرور می‌کنیم:
- افزایش موجودی حساب (Deposit): سریع‌ترین و امن‌ترین روش برای خروج از وضعیت کال مارجین، افزایش موجودی یا همان تزریق سرمایه است. وقتی پول بیشتری به حساب واریز کنید، مقدار Equity افزایش پیدا می‌کند و سطح مارجین بالا می‌رود. این کار باعث می‌شود از محدوده خطر فاصله بگیرید و پوزیشن‌ها حفظ شوند.
- بستن بخشی از معاملات (Close Partial Positions): اگر امکان افزایش موجودی ندارید، می‌توانید بخشی از پوزیشن‌های باز را ببندید. این کار باعث می‌شود مقدار مارجین استفاده شده کاهش پیدا کند. در نتیجه، سطح مارجین بالاتر می‌رود و از کال مارجین فاصله می‌گیرید.
- مدیریت حجم معامله (Reduce Lot Size): اگر از چند معامله با حجم بالا استفاده کرده‌اید، بهتر است در معاملات بعدی از حجم‌های کوچکتر استفاده کنید تا سرمایه‌تان درگیر نشود و ریسک کال مارجین کمتر شود.
- تغییر اهرم (Leverage): در بعضی صرافی‌ها می‌توانید اهرم را کاهش دهید. کاهش لوریج، میزان مارجینی که برای نگهداری معامله لازم است را پایین می‌آورد و شما را از وضعیت کال مارجین خارج می‌کند.
استراتژی‌هایی برای جلوگیری از کال مارجین شدن
کال مارجین، یکی از خطرناک‌ترین اتفاقاتی است که برای یک تریدر می‌افتد. این اتفاق نه‌تنها باعث بسته شدن خودکار معاملات شما می‌شود، بلکه گاهی کل سرمایه‌تان را هم از بین می‌برد. اما خبر خوب این است که با چند استراتژی ساده و کاربردی می‌توانید به‌راحتی از کال مارجین شدن جلوگیری کنید. در ادامه، مهم‌ترین این استراتژی‌ها را بررسی می‌کنیم:
مدیریت سرمایه
اولین و مهم‌ترین اصل، مدیریت درست سرمایه است. هیچ وقت با کل موجودی حساب خود وارد یک معامله نشوید. بهتر است در هر معامله فقط ۱ تا ۵ درصد از کل سرمایه‌تان را ریسک کنید. با این کار، حتی اگر معامله با ضرر بسته شود، ضربه بزرگی به حساب وارد نمی‌شود و همیشه سرمایه‌ای برای جبران باقی می‌ماند.
استفاده از حد ضرر
حد ضرر یک ابزار بسیار مهم است که از ضررهای بزرگ جلوگیری می‌کند. با تعیین حد ضرر، مشخص می‌کنید که اگر قیمت برخلاف پیش‌بینی شما حرکت کرد، معامله به‌صورت خودکار بسته شود. این کار باعث می‌شود ضرر قبل از رسیدن به مرحله کال مارجین متوقف شود.
انتخاب منطقی اهرم
لوریج یا اهرم بالا، وسوسه‌برانگیز است چون سود را چند برابر می‌کند؛ اما فراموش نکنید که اهرم بالا برخی مواقع میزان ضرر را هم چند برابر خواهد کرد! توصیه می‌شود از اهرم‌های منطقی مثل ۲× یا ۵× استفاده کنید. اهرم‌های بالا (مثلاً 50× یا 100×) مناسب معامله‌گران حرفه‌ای هستند و برای کاربران تازه‌کار بسیار پرریسک محسوب می‌شوند.
تحلیل و زمان‌بندی درست
قبل از ورود به هر معامله، حتماً از ترکیب تحلیل تکنیکال و تحلیل فاندامنتال استفاده کنید. معامله بر اساس حدس و شایعه معمولاً به ضرر ختم می‌شود. علاوه بر تحلیل، زمان‌بندی ورود هم مهم است. صبر کنید تا بازار به نقطه مناسب برسد، بعد وارد شوید.
بررسی دائمی وضعیت حساب
پلتفرم معاملاتی خود را مرتب بررسی کنید. اکوئیتی، مارجین لول و میزان ضررهای باز را دائم رصد کنید. اگر متوجه شدید Margin Level در حال کاهش است، سریع اقدام کنید؛ یا پوزیشن را ببندید یا موجودی خود را افزایش دهید.
تنوع در معاملات
یکی از مهم‌ترین قوانین بازار این است که «همیشه همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید». به جای باز کردن یک معامله بزرگ، چند معامله کوچک روی دارایی‌های مختلف باز کنید. این کار ریسک کلی شما را کاهش می‌دهد و حتی اگر یک دارایی وارد ضرر شود، سود بقیه می‌تواند ضرر شما را جبران کند.
حفظ آرامش و انضباط معاملاتی
ترس، طمع، هیجان یا عجله، دشمنان تریدرها هستند. تصمیمات شما باید بر اساس منطق، تحلیل و استراتژی مشخص باشد، نه احساسات. اگر شرایط بازار را نمی‌دانید یا مطمئن نیستید، بهتر است اصلاً وارد معامله نشوید.
تفاوت لیکوئید شدن و مارجین کال چیست؟
لیکوئید شدن (Liquidation) زمانی اتفاق می‌افتد که سطح مارجین آن‌قدر پایین بیاید که دیگر قابل بازیابی نباشد. در این شرایط، صرافی یا بروکر به‌صورت خودکار تمام معاملات باز شما را می‌بندد تا از ضرر بیشتر جلوگیری کند. وقتی لیکوئید می‌شوید، بخش زیادی از سرمایه‌تان از بین می‌رود.
مثلا اگر یک معامله فیوچرز باز کرده‌اید و بازار برخلاف تحلیل شما حرکت کند، صرافی بدون اخطار، معامله را می‌بندد و سرمایه‌تان را صفر یا نزدیک صفر می‌کند.
تفاوت لیکوئید شدن و مارجین کال به صورت زیر است:
- کال مارجین = اخطار برای شارژ حساب
- لیکوئید شدن = بسته شدن اجباری پوزیشن و از بین رفتن سرمایه
درواقع اگر بعد از کال مارجین اقدام نکنید، خیلی سریع وارد مرحله لیکوئید خواهید شد.
سخن پایانی
کال مارجین یکی از مهم‌ترین هشدارها در مسیر معامله‌گری است که اگر آن را جدی نگیرید، ممکن است همه چیز را از دست بدهید. این اتفاق زمانی می‌افتد که ضرر معاملات باز به‌قدری زیاد شود که موجودی حساب شما جواب‌گوی نگهداری پوزیشن‌ها نباشد. در این شرایط، صرافی یا بروکر از شما می‌خواهد حساب را شارژ کنید؛ اگر این کار را انجام ندهید، در مرحله بعدی با پدیده تلخ لیکوئید شدن روبه‌رو خواهید شد که ممکن است کل سرمایه‌تان را از بین ببرد.
برای اینکه هیچ‌وقت در این وضعیت قرار نگیرید، راهکارهایی مانند مدیریت سرمایه، تعیین حد ضرر، انتخاب اهرم مناسب و بررسی مداوم وضعیت حساب را جدی بگیرید. تحلیل درست و معامله در زمان مناسب، شما را چند قدم جلوتر از ریسک قرار می‌دهد.
یادت باشد در بازارهای مالی، اصل اول حفظ سرمایه است، نه کسب سود فوری. اگر بتوانید جلوی ضررهای سنگین را بگیرید، خودبه‌خود مسیر رشد و سوددهی برایتان باز می‌شود. پس همیشه محتاط، دقیق و با برنامه معامله کنید تا هیچ‌وقت مجبور نشوید به پیام ترسناک «Margin Call» پاسخ دهید.